Qeveria e Kosovës ka miratuar një mekanizëm të ri për mbrojtjen e të drejtave të autorit që synon që artistët të përfitojnë kur këngët e tyre përdoren në kafene, restorante, festivale, klube nate, media, radio, televizion etj dhe për këtë gjë përgjegjës është Kosova Music Rights Society. Nga viti 2026, përdoruesit e muzikës (kafene, restaurante, klube, televizion etj) që nuk paguajnë tarifat e përcaktuara nga organizata kolektive mund të ndëshkohen ligjërisht. Në këtë shkrim do të analizojmë çfarë parashikon ligji aktual në Kosovë, si është situata në Shqipëri dhe në rajon, dhe ç’të duhet të dinë artistët për t’u regjistruar dhe përfituar.
Hyrje
-
Pse është i rëndësishëm ky ndryshim: deri më sot, shpesh përdorimi publik i muzikës nuk është paguar ose nuk ka pasur mekanizma të fuqishëm për zbatimin.
-
Çfarë do të thotë “pjesa që artistët të gjenerojnë fitime” – përdorimi publik, transmetimi, publikimi, etj.
Qfar roli ka KMRS (Kosova Music Rights Society)?
Kosova Music Rights Society (KMRS) funksionon si organizatë e menaxhimit kolektiv të të drejtave autoriale (CMO). Roli i KMRS është të zbatojë në mënyrë të drejtëpërdrejtë dhe të plotë Ligjin për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e Përafërta Nr. 08/L-205, duke siguruar që përdorimi i veprave muzikore të mbrojtura të bëhet në përputhje me legjislacionin në fuqi.
Në këtë kuadër, KMRS licencon përdorimin e veprave muzikore në hapësira publike dhe ambiente komerciale, mbledh tarifat për përdorimin ligjor dhe menaxhon fondet e mbledhura, të cilat shpërndahen tek krijuesit, të cilët janë përfituesit ligjorë të këtyre të ardhurave.
KMRS operon mbi bazën e licencës së saj ekskluzive, të fituar më datë 10 prill 2025 nga Minsitria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, dhe vepron gjithashtu në koordinim me organizata ndërkombëtare të menaxhimit të të drejtave autoriale, përfshirë partneritetin të ngushtë me SACEM France që nga themelimi i KMRS.
-
Çka duhet të bëjnë artistët / përdoruesit
-
Artistët duhet të informohen se CMO-të do të jenë pika qendrore për shpërndarjen e të ardhurave. Pra, regjistrimi me CMO është kyç.
-
Përdoruesve (restorante, klube, festivale, media) u duhet që të shohin tarifat që publikohen dhe të marrin licencë për përdorimin e muzikës.
-
Monitorimi dhe inspektimi do të bëhen, kështu që mosrespektimi mund të sjellë gjoba.
-
Çfarë parashikon ligji i ri në Kosovë
Disa pika kyçe që gjeta:
-
Ligji i ri për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e Lidhura hyri në fuqi më 27 tetor 2023. AIPPI+1
-
Tani për tani, në ligj janë përcaktuar organizata menaxhuese kolektive (CMOs) që do të jenë përgjegjëse për:
-
autorizimin, mbledhjen dhe shpërndarjen e të ardhurave kur veprat përdoren për qëllime komerciale. petosevic.com+2AIPPI+2
-
vendosjen e tarifave të detyrueshme për përdoruesit (klube, restorante, kafene, ambient publik, festivale etj.). Ligji parashikon që çdo vit të publikohet drafti i tarifave nga CMO-ja, dhe përdoruesit kanë mundësi të kundërshtojnë brenda një afati. petosevic.com+2AIPPI+2
-
-
Ligji parashikon masa ndëshkuese për ata që nuk deklarojnë përdorimin ose nuk paguajnë tarifat; kontroll nga Inspektorati i Tregut apo organe të tjera kompetente. (Në email-in e propozimit tënd ke ide për sanksione dhe gjoba, që mund të jenë në linjë me praktikat ligjore, por nuk gjeta saktësisht ato shuma që ke përmendur; mund të jenë propozime të brendshme ose në diskutim.)
-
Për të qenë i ligjshëm dhe për të përfituar artisti, duhet të anëtarësohet në CMO-në e autorizuar, të dorëzojnë veprat e tyre, dhe CMO të jetë autorizuar nga Institucioni i të Drejtave të Autorit/Kosovës për të mbledhur dhe shpërndarë këto të ardhura. Ligji i ri e rregullon këtë proces të autorizimit, transparencës, shpërndarjes.
-
Si është situata në Shqipëri / rajon
-
Shqipëria ka një organizatë menaxhuese kolektive, AlbAutor, që përfaqëson autorët, kompozitorët dhe botuesit të veprave muzikore, letrare, artistike etj. songtrust.com+2albautor.net+2
-
Ligji shqiptar “On Copyright and Other Related Rights” (Nr. 35/2016) parashikon se CMO-të vendosin tarifa për përdorimin publik të veprave, përfshirë në ambiente ku konsumohet ushqim/pije, restorante, kafene. meki.gov.al+1
-
Metodologjia e Shqipërisë parashikon kategori tarifash sipas llojeve të përdoruesve (klube, hotele, restorante, bare, ambiente publike) dhe kriteresh si sipërfaqja, natyra e ambientit, frekuenca ose intensiteti i përdorimit të muzikës. meki.gov.al+1
-
Po ashtu, Shqipëria ka “One-Stop Shop” për administrimin e të drejtave kolektive (“Sporteli Unik i Administrimit të së Drejtës së Autorit”) që lehtëson procesin për përdoruesit dhe autorët. Konstnärsnämnden+1
Përfundim
Ky është një hap i madh për kulturën dhe ekonominë artistike në Kosovë. Nëse zbatohet mirë, artistët do fillojnë të marrin përfitimin që u takon kur muzikë e tyre përdoret publikisht ose komercialisht. Por shumë varet nga implementimi: sa transparencë do ketë, sa mirë do të jetë CMO që menaxhon tarifat, dhe sa do të respektohet ligji nga përdoruesit.
